Power Query: Excel va Power BI uchun Ma'lumotlarni O‘zgartirishdagi Yashirin Imkoniyat

Bugungi biznes muhitida ma'lumotlar har joyda mavjud — lekin xom ma'lumotlar odatda darhol tahlil qilishga yaroqli bo‘lmaydi. Siz tartibsiz Excel fayllari, nomuvofiq formatlar yoki bir nechta manbalardan olingan ma'lumotlar bilan ishlayotgan bo‘lishingiz mumkin. Har qanday holatda muammo bir xil: ma'lumotlarni qanday qilib tez va samarali tarzda tozalash, birlashtirish va tayyorlash mumkin?

Power Query — bu Microsoft Excel va Power BI ichiga qurilgan qudratli va foydalanuvchiga qulay ma’lumotlarni o‘zgartirish vositasi. Ko‘pincha e’tibordan chetda qoladigan bu vosita ish jarayonlaringizni sezilarli darajada soddalashtirishi, takroriy vazifalarni avtomatlashtirishi va ma’lumotlaringizdan chuqurroq tahlillar olish imkonini ochib berishi mumkin.

Power Query — bu Microsoft tomonidan ishlab chiqilgan ma’lumotlarni ulash va o‘zgartirish vositasi bo‘lib, quyidagi imkoniyatlarga ega:

• Turli manbalardan ma’lumotlarni import qilish

• Ma’lumotlarni tozalash va qayta shakllantirish

• Ma’lumotlarni tayyorlash jarayonlarini avtomatlashtirish

• O‘zgartirilgan ma’lumotlarni Excel yoki Power BI ga yuklab, tahlil qilish

Power Query — ma’lumotlar bilan samarali ishlashni istagan foydalanuvchilar uchun mo‘ljallangan. Eng yaxshi jihati shundaki, undan foydalanish uchun dasturchi bo‘lish shart emas.

Nima uchun Power Query muhim

Quyida Power Query vositasini ma’lumotlar bilan ishlovchi har qanday mutaxassis uchun ajralmas vosita qiladigan bir nechta asosiy sabablar keltirilgan:

Excel interfeysida 'Ma’lumotlar' (Data) bo'limi ostida joylashgan 'Ma’lumotni olish' (Get Data) menyusi turli manbalardan ma’lumotlarni import qilish uchun keng imkoniyatlarni taqdim etilgan. Bu menyu orqali foydalanuvchi ish kitoblari (workbooks), ma’lumotlar bazalari (databases), Azure platformasi va boshqa manbalardan ma’lumotlarni yuklashi mumkin.

1. Turli ma’lumot manbalariga ulanish

Power Query keng turdagi ma’lumot manbalarini qo‘llab-quvvatlaydi, jumladan:

• Excel fayllari

• CSV va matn fayllari

• SQL Server hamda boshqa ma’lumotlar bazalari

• SharePoint ro‘yxatlari

• Veb sahifalar va API’lar

• Azure xizmatlari

Bu darajadagi moslashuvchanlik shuni anglatadiki, siz deyarli istalgan manbadan ma’lumotlarni tortib olib, ularni yagona, birlashtirilgan ko‘rinishga keltira olasiz.

Mijozlarning kredit portfeli ma’lumotlarini aks ettiruvchi jadvalda quyidagi ustunlar mavjud: mijoz ID raqami (Client ID), ismi (Name), kredit reytingi (Credit score), kredit turi (Loan type), kredit summasi (Loan amoun), foiz stavkasi (Interest rate) va muddat (Loan term). Jadvalning yuqori menyu panelida esa ma’lumotlarni o‘zgartirish (transformatsiya) bo‘yicha turli variantlar ko‘rsatilgan.

2. Kod yozmasdan ma’lumotlarni o‘zgartirish

Oddiy “tanlash va bosish” interfeysi orqali siz quyidagilarni amalga oshirishingiz mumkin:

• Dublikatlarni olib tashlash

• Qatorlar va ustunlarni filtrlash

• Ustunlarni ajratish yoki birlashtirish

• Ma’lumot turlarini o‘zgartirish

• Qiymatlarni almashtirish

• Ma’lumotlarni pivot va unpivot qilish

Har bir o‘zgarish alohida qadamlar sifatida yozib boriladi, bu esa ularni ko‘rib chiqish, tahrirlash yoki bekor qilishni osonlashtiradi.

Oddiy “kerakli tugmani bosish” (point-and-click) interfeys orqali siz quyidagi amallarni bajarishingiz mumkin:

• Takroriy yozuvlarni olib tashlash

• Qatorlar va ustunlarni filtrlash

• Ustunlarni ajratish yoki birlashtirish

• Ma’lumot turlarini o‘zgartirish

• Qiymatlarni almashtirish

• Ma’lumotlarni birlashtirish va ajratish

Har bir o‘zgartirish alohida qadam sifatida qayd etiladi, bu esa kiritilgan o‘zgarishlarni ko‘rib chiqish, tahrirlash yoki bekor qilishni osonlashtiradi.

Power Query interfeysida 2025-yil uchun prognoz ko‘rsatkichlarini o‘z ichiga olgan mamlakatlar bo‘yicha ma’lumotlar jadvali aks etgan. Interfeysning “Qo‘llangan qadamlar” (Applied Steps) panelida esa ma’lumotlarni qayta ishlash bosqichlari — masalan, saralash (sorting) va xatolarni olib tashlash (error removal) kabi amallar ko‘rsatilgan.

3. Takrorlanuvchi vazifalarni avtomatlashtirish

So‘rov (query) yaratib bo‘lganingizdan so‘ng, uni birgina tugmani bosish orqali yangilashingiz mumkin. Power Query barcha o‘zgartirishlaringizni yangilangan ma’lumotlarga avtomatik tarzda qayta qo‘llaydi — bu esa qo‘lda bajariladigan soatlab ishni tejaydi.

Power Query muharririda turli mamlakatlar bo‘yicha 2025-yil uchun prognoz qilingan aholi statistikasi aks etgan. Jadvalda baholangan ko‘rsatkichlar va prognoz ma’lumotlarini boshqarish jarayoni ajratib ko‘rsatilgan.

4. Ma’lumotlar sifatini oshirish

Power Query ma’lumotlardagi moslikni ta’minlaydi, xatolarni yo‘q qiladi va ma’lumotlarni pivot jadvallar, boshqaruv panellari (dashboards) hamda hisobotlar uchun tayyorlaydi. Bu vosita orqali siz ma’lumotlar sifati ustida nazoratni kuchaytirasiz va tahlil natijalarining ishonchliligini oshirasiz.

Power Query’ning asosiy funksiyalari

Power Query’ning asosiy funksiyalari	Tavsif
Query so‘rov muharriri	Ma’lumotlarni shakllantirish va o‘zgartirish uchun vizual interfeys
Qo‘llangan qadamlar	Har bir o‘zgartirish qadamini shaffoflik uchun kuzatadi
M dasturlash tili	Ilg‘or foydalanuvchilar va maxsus mantiq uchun skript tili
Yangilash imkoniyati	Manba o‘zgarganda ma’lumotlarni avtomatik ravishda yangilaydi
Birlashtirish va qo‘shish	Ma’lumotlarni bir nechta jadval yoki manbalardan uzluksiz birlashtiring

Power Query bilan ishni boshlash

Excel’da Power Query’dan foydalanishni boshlash uchun oddiy qo‘llanma

Rasmda Excel’dagi ‘Get Data’ funksiyasi ko‘rsatilgan bo‘lib, u orqali Workbook, Text/CSV, XML, JSON, PDF, Azure va SharePoint Folder kabi turli manbalardan ma’lumotlarni import qilish imkoniyatlari yoritilgan.

1-qadam: Power Query’ni oching

• Excel’da “Data” (Ma’lumotlar) tabiga o‘ting.

• “Get Data” (Ma’lumot olish) tugmasini bosing va kerakli manbani tanlang.

Excel Navigator turli mamlakatlar bo‘yicha yalpi ichki mahsulot (GDP) prognozlarini aks ettirib, 2023-yildan 2025-yilgacha bo‘lgan ma’lumotlarni jadval (spreadsheet) muhitida ko'rsatilgan.

2-qadam: Ma’lumotlarni so‘rov muharririga (Query Editor) yuklang

• Import qilmoqchi bo‘lgan fayl yoki ma’lumotlar bazasini tanlang

• Ma’lumotlarni oldindan ko‘rib chiqing va “Transform Data” (Ma’lumotlarni o‘zgartirish) tugmasini bosing

Power Query muharriri interfeysi 2025-yil uchun turli mamlakatlar va hududlar bo‘yicha aholi soni bo‘yicha taxminiy ma’lumotlar to‘plamini ko‘rsatmoqda. Ma’lumotlarni tozalash bosqichlari, masalan, xatolarni olib tashlash, alohida ajratib ko‘rsatilgan.

3-qadam: O‘zgartirishlarni qo‘llang (Apply Transformations)

• Ma’lumotlaringizni tozalash va shakllantirish uchun asboblar panelidan (toolbar) foydalaning

• Har bir amal o‘ng tomondagi panelda (pane) bosqich sifatida qayd etiladi

Excel Power Query Editor’da hududlar ro‘yxati, ularning tegishli prognozlari va baholari bir nechta yillar bo‘yicha ko‘rsatilgan ma’lumotlar sharhi taqdim etiladi. Interfeysda ma’lumotlarga qo‘llangan bir nechta bosqichlar, masalan, xatolarni olib tashlash (removing errors) va qatorlarni saralash (sorting rows) ajratib ko‘rsatilgan.

4-qadam: Ma’lumotlarni yuklang

• Ma’lumotlaringiz tayyor bo‘lgach,“Close & Load” (Yopish va yuklash) tugmasini bosing

• O‘zgartirilgan ma’lumotlar Excel jadvalida (sheet) paydo bo‘ladi.

Amaliy qo‘llanilish holatlari

Power Query turli sohalarda quyidagi vazifalar uchun keng qo‘llaniladi:

• Moliyaviy soha: Bir nechta bo‘limlardan oylik hisobotlarni birlashtirish

• Marketing: Turli platformalardagi kampaniya ma’lumotlarini tozalash

• Savdo: CRM eksportlarini samaradorlik ko‘rsatkichlari bilan birlashtirish

• Operatsiyalar: Yetkazib beruvchilarning jadval fayllaridan inventarizatsiya yangilanishlarini avtomatlashtirish

Uning ko‘p funksiyaliligi har qanday darajadagi mutaxassislar uchun uni qimmatli vositaga aylantiradi.

Power Query’ni mukammal o‘zlashtirish bo‘yicha maslahatlar

• So‘rovlar va bosqichlar uchun izohli nomlardan foydalaning

• Kelajakda murojaat qilish uchun jarayonni izohlar bilan hujjatlashtiring

• Murakkab o‘zgartirishlar uchun M tilini (qisman) o‘rganing

• Ishonch hosil qilish uchun namunaviy ma’lumotlar to‘plamlari bilan mashq qiling

• Ma’lumotlaringizni muntazam yangilab (refresh) boring

Xulosa

Power Query — bu oddiy ma’lumotlar vositasidan ko‘ra ko‘proq narsa. Bu unumdorlikni oshiruvchi, vaqtni tejovchi va yaxshiroq qarorlar qabul qilishga yo‘l ochuvchi qudratli vositadir. Siz tartibsiz jadval fayllarini tozalayapsizmi yoki dinamik dashboard’'lar yaratayapsizmi — Power Query sizga ma’lumotlar ustida professional darajada ishlash uchun nazorat va moslashuvchanlikni taqdim etadi.

Agar siz ma’lumotlar bilan ishlash jarayonlaringizni jiddiy yaxshilamoqchi bo‘lsangiz, Power Query’ni o‘rganish eng yaxshi qarorlardan biri bo‘ladi.

Ma’lumotlar bilan ishlash jarayonini o‘zgartirishga tayyormisiz? Power Query’dan bugun foydalanishni boshlang!

Agar siz shu yergacha o'qib kelgan bo‘lsangiz, demak Power Query’ning qanday qiymatga ega ekanligini allaqachon tushungansiz. Ma’lumotlarni tayyorlashni soddalashtirishdan tortib, takroriy vazifalarni avtomatlashtirishgacha — bu vosita sizning ma’lumotlar bilan ishlash uslubingizni tubdan o‘zgartirishi mumkin.Siz moliya, marketing, operatsiyalar yoki boshqa sohada ishlaysizmi — Power Query sizga moslashuvchanlik va nazoratni taqdim etadi.

Ammo Power Query haqida o‘qish — bu faqat boshlanish. Asl o‘zgarish siz uni amalda qo‘llay boshlaganingizda yuz beradi.

Keyingi qadamlar: Nima qilishingiz mumkin?

Power Query’ni Excel yoki Power BI’da o‘rganing

Excel yoki Power BI Desktop’ni oching va biror ma’lumotlar to‘plamini import qilib ko‘ring. Query Editor yordamida asosiy o‘zgartirishlarni bajaring: filtrlash, ustunlarni ajratish (splitting columns), yoki takroriy qiymatlarni olib tashlash (removing duplicates).

Amaliy mashq orqali o‘rganing

Amaliy holatlar bilan ishlang: tartibsiz jadvalni tozalang, bir nechta jadvalni birlashtiring, yoki oylik hisobotni avtomatlashtiring. Power Query’dan qancha ko‘p foydalansangiz, u shuncha kuchli vositaga aylanadi.

Bilimga sarmoya kiriting

Qisqa kurslarga yoziling yoki video qo‘llanmalarni tomosha qiling. Power Query’ning asosida ishlovchi M language’ni o‘rganish orqali yanada murakkab imkoniyatlarga ega bo‘lasiz.

Ish jarayonini avtomatlashtiring

Avtomatik yangilanadigan so‘rovlar yarating.Hisobotlaringiz har safar yangi ma’lumotlar bilan o‘z-o‘zidan yangilansa, tasavvur qiling — endi qo‘lda nusxalash yoki formatlashga hojat qolmaydi.

Nega kutasiz? Bugun boshlang!

Power Query siz har kuni foydalanadigan vositalarda allaqachon mavjud.Qo‘shimcha dastur o‘rnatishingiz yoki murakkab kod yozishingiz shart emas — faqat bir necha bosqich orqali ma’lumotlar bilan ishlash jarayonini o‘zgartirishni boshlashingiz mumkin.

Yangi o'rganuvchi bo‘lasizmi yoki tajribali tahlilchi — Power Query har kim uchun foydali imkoniyatlar taqdim etadi. Shunday ekan, keyingi qadamni tashlang: Excel’ni oching, ma’lumotlar to‘plamini yuklang va o‘rganishni boshlang.

Sizning ma’lumotlaringiz yaxshiroq ishlashga loyiq. Power Query bilan yaxshiroq natijalar — faqat bir so‘rov (query) uzoqlikda.

Aytgancha, quyida ushbu maqola uchun ishlatilgan amallarni yuklab, o'zingiz ham bajarishingiz mumkin.

World nominal GDP.xlsx

Download XLSX • 27KB